«Η Ευρώπη καταδικασμένη να μετατραπεί σε θερμή ήπειρο» – Ρήγμα Βορρά – Νότου θα επιφέρει η κλιματική κρίση

Απ’ ό,τι φαίνεται, η επερχόμενη κλιματική αλλαγή θα πλήξει την Ευρώπη τόσο ως γεωγραφικό χώρο, όσο και πολιτικά, διευρύνοντας τα πολιτικά ρήγματα εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Ακόμη κι αν η αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας αγγίξει τα κατώτατα όρια των 1,5-2 βαθμών Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά δεδομένα, όπως προβλέπει η Συμφωνία του Παρισιού του 2015,  η Βόρεια Ευρώπη θα έρθει αντιμέτωπη με εντονότερες πλημμύρες και δασικές πυρκαγιές. Στον Νότο όμως οι επιπτώσεις θα είναι αισθητά χειρότερες, με ξηρασίες, λειψυδρία, κύματα καύσωνα στα αστικά κέντρα και πτώση της αγροτικής παραγωγής. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, η θέση του «φτωχού» Νότου θα επιδεινωθεί περισσότερο σε σχέση με τον «πλούσιο» Βορρά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη συνοχή της Ε.Ε.

Στο ανησυχητικό αυτό συμπέρασμα κατέληξε έρευνα της ιστοσελίδας Politico σε παραπάνω από 100 επιστημονικές μελέτες και συνεντεύξεις με ειδικούς του κλίματος. Περισσότερο όμως μέτρησε το προσχέδιο της επικείμενης έκθεσης του Διακυβερνητικού Πάνελ του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), μια μελέτη  με την πιο εμπεριστατωμένη έως τώρα επιστημονική τεκμηρίωση για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στον κόσμο τα επόμενα χρόνια.

Η έκθεση, που θα δημοσιευτεί το 2022, προβλέπει έναν 21ο αιώνα σφοδρών κλιματικών αναταράξεων, με θύματα, κυρίως, τις φτωχές χώρες. Οι επιστήμονες του κλίματος προειδοποιούν ότι δισεκατομμύρια άνθρωποι θα αντιμετωπίσουν χρόνια έλλειψη πόσιμου νερού, δεκάδες εκατομμύρια θα προστεθούν σε όσους πεινάνε και οι περιοχές του Ισημερινού θα γίνουν ακατοίκητες,  εξαιτίας της αφόρητης ζέστης. Φρένο στην πραγματοποίηση του σεναρίου αυτού μπορεί να βάλει μόνο ο άμεσος τερματισμός των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, πράγμα που δεν φαίνεται στον ορίζοντα.

«Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός δεν έχει ακόμη κατανοήσει το θέμα» είπε ο επικεφαλής του κέντρου Πρίστλεϊ, του πανεπιστημίου του Λιντς, και υπεύθυνος για τη σύνταξη μέρους της έκθεσης του IPCC, Πιρς Φόρστερ. «Ο κόσμος δεν ξέρει πώς η κλιματική κρίση θα τον επηρεάσει προσωπικά». Ζωές θα αναστατωθούν, ζωές θα χαθούν, οικοσυστήματα θα καταστραφούν, οικονομικοί κλάδοι θα καταρρεύσουν και οι τύχες των Ευρωπαίων θα αποκλίνουν ακόμη περισσότερο από όσο ήδη συμβαίνει, καθώς το χάσμα Βορρά – Νότου θα διευρυνθεί.

Για να αποκτήσει κανείς συνείδηση του προβλήματος αρκεί να έχει την εμπειρία του φονικού καύσωνα του 2003 στη Γαλλία, όπου χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν από τη ζέστη. Με αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό, κάθε χρόνο ένας στους πέντε Ευρωπαίους θα βιώνει θερμοκρασίες όπως αυτές που βίωσαν οι Γάλλοι εκείνο το καλοκαίρι. Αν η μέση θερμοκρασία ανεβεί κατά 3 βαθμούς, κάθε χρόνο θα έχουν αυτήν την εμπειρία οι μισοί Ευρωπαίοι.
Επιπλέον, οι πόλεις είναι ήδη 5 έως 10 βαθμούς θερμότερες από την ύπαιθρο που τις περιτριγυρίζει,  λόγω της ασφάλτου και της έλλειψης βλάστησης.

Αν δεν υπάρξει προσπάθεια μείωσης των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων, οι πόλεις θα γίνουν κατά 6 έως 10 βαθμούς θερμότερες από ό,τι ήδη είναι. Με απουσία ταχέων αλλαγών στο οικιστικό περιβάλλον, 95.000 Ευρωπαίοι θα πεθαίνουν κάθε χρόνο από τους καύσωνες, δηλαδή περίπου 30 φορές περισσότεροι από όσοι σήμερα.

Ερημοποίηση

Στην Νότια Ευρώπη η ερημοποίηση θα μειώσει τις διαθέσιμες γαίες και την παραγωγικότητα των γαιών που θα συνεχίσουν να καλλιεργούνται, ενώ αντιθέτως θα βελτιωθούν οι συνθήκες για τη γεωργία στον Βορρά, λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων.

Επιπλέον, στον ευρωπαϊκό Νότο η λειψυδρία θα επηρεάζει τις ζωές του ενός τρίτου του πληθυσμού, ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας θα μειωθεί λόγω υψηλών θερμοκρασιών. Την περασμένη εβδομάδα, 27χρονος εργάτης γης από το Μάλι έπεσε νεκρός από θερμοπληξία επιστρέφοντας με ποδήλατο από το χωράφι στο οποίο εργαζόταν, στη Νότια Ιταλία, με αποτέλεσμα να καθιερωθεί διακοπή εργασιών τις θερμότερες ώρες της ημέρας. Πρόκειται μόνο για μια πρόγευση των εργασιακών συνθηκών επί κλιματικής κρίσης στον ευρωπαϊκό Νότο. 

Ακόμη και ως προς την άνοδο της στάθμης των θαλασσών θα υπάρξουν διαφορές ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο. Σύμφωνα με το εφιαλτικότερο σενάριο, αν δεν αποτραπεί η άνοδος της θερμοκρασίας, το 2100 η στάθμη της Μεσογείου μπορεί να ανεβεί έως και 1,1 μέτρο, επηρεάζοντας τη ζωή 42 εκατ. ανθρώπων. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί στη Σκανδιναβία, της οποίας τα εδάφη ακόμη «αποσυμπιέζονται» από την καταβύθιση που είχαν υποστεί λόγω του βάρους των πάγων κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων.

Σφοδρές καταιγίδες

Φυσικά και η Βόρεια Ευρώπη θα υποστεί ορισμένες συνέπειες από την άνοδο της στάθμης των θαλασσών και τις ολοένα σφοδρότερες καταιγίδες. Εως το τέλος του αιώνα, οι ζημιές από πλημμύρες σε παράκτιες περιοχές θα δεκαπλασιαστούν, ενώ οι ζημιές από πλημμύρες σε παραποτάμιες περιοχές, κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη, θα εξαπλασιαστούν. Τέλος, ενώ η Βόρεια Ευρώπη θα απολαμβάνει γλυκιά ζέστη, οι συνθήκες στη Νότια Ευρώπη θα είναι ιδανικές για την επανεμφάνιση ασθενειών που μεταφέρονται από τα κουνούπια, όπως η ελονοσία.

Ενόψει όλων αυτών, αντί μέτρων για την εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων, κάποιοι προτιμούν να υπολογίζουν ως μέσο αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης την απορρόφηση άνθρακα από τα δάση. Αλλά ούτε αυτό θα έχει μεγάλη χρησιμότητα αν οι δασικές πυρκαγιές αυξηθούν, όπως προβλέπεται.